Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία
Τι είναι η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία;
Είναι μια προσέγγιση ψυχοθεραπείας που έχει ως βάση την υπαρξιακή φιλοσοφία του 20ού αιώνα (F.Nietzsche, J.P.Sartre, A.Camus, M. Buber, S. Kierkegaard,M. Foucault,etc). Σύμφωνα με την υπαρξιακή προσέγγιση, ο άνθρωπος παλεύει καθημερινά με κάποια βασικά προβλήματα της ύπαρξης όπως, η ανάγκη του να αναζητά το νόημα, η ανάγκη του για συντροφικότητα ή απομόνωση, η αίσθηση της ευθύνης που έχει απέναντι στη ζωή του και τους άλλους και το γεγονός ότι πρέπει συνεχώς να κάνει επιλογές, η γνώση οτι κάποια στιγμή θα πεθάνει, η αβεβαιότητα που συναντάται παντού τριγύρω, το κατά πόσο ζει τη ζωή του αυθεντικά,κα. Η επαφή μας με αυτά τα δεδομένα της ύπαρξης, μας δημιουργεί αυτό που ο Sartre αποκαλεί "ναυτία". Η μάχη αυτή κάθε άλλο παρά εύκολη είναι. Για αυτό το λόγο χρειάζεται θάρρος αλλά χρειάζονται και σχέσεις, καθώς ο άνθρωπος είναι ον πάντα “σε σχέση” με τους άλλους ανθρώπους και με τον περιβάλλον του. Το πώς ο καθένας μας βιώνει και διαχειρίζεται αυτά τα δεδομένα, συνυφαίνει την μοναδικότητα του.
Μια βασική πεποίθηση του υπαρξισμού είναι οτι ο άνθρωπος "δεν είναι κτίριο, αλλά φλόγα", σε συνεχή κίνηση, εξελίσσεται και διαμορφώνεται συνεχώς, από την αρχή έως το τέλος της ζωής του.
Ο ρόλος του υπαρξιακού θεραπευτή
Ο ρόλος του θεραπευτή είναι μέσα από την πειθαρχημένη και ζεστή παρουσία του να κατανοήσει σε βάθος τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται και λειτουργεί ο άνθρωπος που έχει απέναντι του (να προσπαθήσει να δει τον κόσμο μέσα από τα μάτια του), ώστε να τον βοηθήσει να έρθει σε επαφή και να αποκτήσει ο ίδιος μια σαφέστερη εικόνα των συναισθημάτων, των επιθυμιών, των αναγκών, των προκαταλήψεων, των αξιών και των ιζηματοποιημένων πεποιθήσεων του, καθώς και τον διαστρεβλώσεων που μπορεί όλα αυτά να υφίστανται στη ζωή του. Να δει έτσι μέσα από αυτή τη διαδικασία, τι από αυτά επιθυμεί να κρατήσει, τι θέλει να αλλάξει και τι καλείται να αποδεχθεί. Να τον βοηθήσει επίσης να εντοπίσει τα εμπόδια που μπαίνουν στην μέση για την προσωπική του ανάπτυξη και να μάθει νέες δεξιότητες ώστε να διαχειρίζεται, καταλληλότερα (για τον ίδιο), τις προκλήσεις της ζωής.
Αυτό που προσπαθεί στην ουσία να κάνει ο υπαρξιακός θεραπευτής, είναι να διευκολύνει τον άνθρωπο να γίνεται ολοένα πιο συνειδητός, ελεύθερος και ικανός να κάνει επιλογές. Προς αυτή την κατεύθυνση, καλείται να βάλει σε παρένθεση τις δικές του κρίσεις, πεποιθήσεις, αρχές και προκαταλήψεις ώστε να προάγει την αυτονομία του για να είναι ο τελευταίος σε θέση, να δημιουργεί τη δική του φιλοσοφία για τη ζωή,να γράφει τη δική του ιστορία και να ζει σύμφωνα με αυτήν, δηλάδή “αυθεντικά”.
Η αυθεντικότητα είναι ένας υπαρξιακός όρος, με τον οποίο εννοούμε οτι κάποιος δεν εξαπατά τον εαυτό του αλλά ζει με ειλικρίνεια και πλήρη συνείδηση, με βάση τις δικές του αξίες, προσδοκίες και νοήματα και όχι αυτών που υπαγορεύονται από τους άλλους.
Η ουσία και ο στόχος της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας
Η ψυχοθεραπεία στα πλαίσια του υπαρξισμού, είναι μια συνάντηση δύο ανθρώπων στο εδώ και τώρα. Εστιάζει στο άμεσο βίωμα του θεραπευόμενου καθώς και στην αλληλεπίδραση-σχέση που δημιουργείται ανάμεσα σε αυτόν και τον θεραπευτή.
Εντός της θεραπευτικής συνάντησης, ο θεραπευόμενος έχει την ευκαιρία να αποκτήσει επίγνωση της συμπεριφοράς και του τρόπου ύπαρξης του στο εδώ και τώρα και να δοκιμάσει σε αυτό το ασφαλές περιβάλλον νέους τρόπους συμπεριφοράς. Βιώνει επίσης τον εαυτό του, σε μια σχέση με διαφορετικούς όρους από αυτούς τους οποίους έχει συνηθίσει και στόχος της επιτυχημένης θεραπείας είναι να μεταφέρει τις νεοαποκτηθείσες εμπειρίες στο εκεί και τότε, στον δικό του κόσμο, έξω από το θεραπευτικό μας γραφείο.
Ψυχοθεραπεία με χρήση Φωτογραφίας
Τι είναι;
Από την εποχή που ο άνθρωπος δημιούργησε τους μύθους, αναγνώρισε και τις θεραπευτικές ιδιότητες της τέχνης. Η ψυχοθεραπεία με τη χρήση της φωτογραφίας, είναι μια μορφή εικαστικής θεραπείας. Αυτό σημαίνει ότι ένας εκπαιδευμένος θεραπευτής χρησιμοποιεί σαν εργαλείο μια μορφή τέχνης, εν προκειμένω τη φωτογραφία, για να προαγάγει τη θεραπευτική διαδικασία. Η τέχνη είναι ένας φυσικός αισθητηριακός τρόπος έκφρασης γιατί εμπεριέχει το άγγιγμα, την όσφρηση και άλλες αισθήσεις. Έχει την δύναμη να σου ενεργοποιήσει αναμνήσεις, τις οποίες τα λόγια δεν έχουν τη δύναμη να φέρουν και να διεγείρει μνήμες που δεν βρίσκονται στην άμεσα προσβάσιμη μνήμη σου. Μπορεί να σε βοηθήσει, να έρθεις σε επαφή με το τραύμα σου, να διερευνήσεις και να διαχειριστείς τα συναισθήματα σου και την αίσθηση που σου προκαλεί αυτή η επίγνωση. Να σου δώσει έτσι μια αίσθηση ελέγχου σε ό,τι ανακαλύπτεις καθώς και να επιτελεστεί κάποια συμβολική επούλωση.
Μόνο όταν το άτομο είναι δημιουργικό, ανακαλύπτει τον εαυτό του, μας επισημαίνει ο ψυχαναλυτής W.D.Winnicott (2009).
Σε κάποιες περιπτώσεις ωστόσο, η δημιουργική πλευρά του ανθρώπου είναι ατροφική και χρειάζεται να φροντιστεί και να ενδυναμώσει. Κάποιες περίοδοι κρίσης, όπως αυτή που βιώνουμε τώρα, μπορεί να θέσουν σε απειλή τη δημιουργικότητα μας. H ίδια η ψυχοθεραπεία είναι μια εξειδικευμένη μορφή παιξίματος που αφορά την επικοινωνία με τον εαυτό μας και με τους άλλους. Πόσο μάλλον όταν ενσωματώνεται και η τέχνη της φωτογραφίας σε αυτήν.
Εκεί που η διαδικασία της σκέψης και των λέξεων αποτυγχάνει, η τέχνη προσφέρει έναν ασφαλή, ενδιάμεσο χώρο, όπου θα εκφραστεί με λόγια η οδύνη ώστε να αποκαλυφθεί το πραγματικό νόημα των τραυματικών εμπειριών.
Μέσα από τη χρήση της φωτογραφίας μπορούν να επεξεργαστούν ζητήματα σχετικά με: την αυτογνωσία και την αυτοαντίληψη ,την ανάπτυξη της δημιουργικότητας, διάφορα κοινωνικά ζητήματα και τις σχέσεις. Μπορεί να σε βοηθήσει να γνωρίσεις τις κρυμμένες πτυχές της ταυτότητας σου. Να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση σου.
Μέσα από την εικόνα, εκφράζονται και αντικειμενικοποιούνται συναισθήματα θαμμένα στο ασυνείδητο. Η απάθεια και η αδιαφορία γίνονται ενεργητικότητα μέσω της δημιουργίας. Η τέχνη σε προτρέπει να αλλάξεις.
Η φωτογραφία μπορεί να γίνει ένα μέσο για να διηγηθείς την ιστορία σου, να επικοινωνήσεις χωρίς λόγια, να καθρεφτίσεις τη ζωή σου, το περιβάλλον σου και τις σχέσεις του. Όλα αυτά θα συμβούν σε ένα περιβάλλον ασφαλές, αξιόπιστο, το οποίο θα σου παρέχει τις κατάλληλες αντανακλάσεις ενώ «παίζεις». Έτσι, θα είσαι σε θέση να διαχειριστείς δημιουργικά τα ψυχολογικά ζητήματα που αναδύονται και μακροπρόθεσμα, να βιώσεις μια πιο ικανοποιητική και δημιουργική ζωή.
Φωτογραφίες που επιλέγεις
Μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε φωτογραφίες που έχεις ήδη, είτε να δημιουργήσεις νέες. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μία συλλογή από εικόνες που έχω στο γραφείο και να σου ζητήσω να επιλέξεις κάποιες ανάλογα με το τι θέλουμε να δουλέψουμε στη συγκεκριμένη συνεδρία, είτε απλά απαντώντας στο ερώτημα του πως έρχεσαι σήμερα.
Αυτοπορτρέτο
Ένα πολύ μεγάλο κομμάτι στη θεραπεία για πολλούς ανθρώπους, είναι η αυτοεικόνα και η αίσθηση ταυτότητας. Οι ψυχικοί τραυματισμοί και τα οδυνηρά βιώματα αποτυπώνονται στο σώμα και στην ιδέα που έχεις για τον εαυτό σου. Μέσα από αυτή τη διαδικασία αναγνωρίζονται και αναδεικνύονται τα θετικά σου στοιχεία, αποκαθίσταται σταδιακά η αίσθηση ελέγχου, αναγνωρίζονται και επεξεργάζονται οι διαστρεβλωμένες αντιλήψεις και αξιολόγησης για τον εαυτό σου.
Μέσα από το αυτοπορτρέτο, μπορείς να έρθεις σε πιο άμεση επαφή με το βίωμα σου, διατηρώντας την απαιτούμενη απόσταση που χρειάζεσαι για να νιώθεις ασφαλής. Οι αλλαγές, επειδή είναι αποτυπωμένες σε φωτογραφικό χαρτί μετατρέπονται σε αποδεικτικά στοιχεία και παράγοντες παρότρυνσης για περαιτέρω εξέλιξη. Η εικόνα θα σε βοηθήσει να έρθεις σε επαφή με την αποσιωπημένη εσωτερική σου φωνή, με τα συναισθήματά σου, με το προσωπικό σου νόημα.
Η διαδικασία του αυτοπορτρέτου, περιλαμβάνει συζήτηση και διερεύνηση για τη διαδικασία λήψης και του ποζαρίσματος όπως και τη μετά διάδραση της εικόνας και τον τελικό απολογισμό. Πολλές φορές τα αυτοπορτρέτα δημιουργούνται μέσα στη συνεδρία.
Φωτογραφίες που συλλέγεις ή δημιουργείς
Το οπτικό περιεχόμενο καθώς και οι ασυνείδητες αποφάσεις τις οποίες παίρνεις κατά τη διαδικασία της λήψης, είναι ενδείξεις του τι έχει αξία για εσένα, τι σου προκαλεί το ενδιαφέρον, τι σε προβληματίζει, ποιοι είναι οι άνθρωποι που σε ενδιαφέρουν περισσότερο, ποιο είναι το περιβάλλον σου και τι συμβαίνει σε αυτό. Υποδεικνύει τις αξίες που σε βοηθούν στη ζωή σου αλλά και τις πεποιθήσεις και τις αντιλήψεις που σε δυσκολεύουν.
Οι φωτογραφίες να είναι ένα φυσικό μέρος, ένα μέσο αποθήκευσης, όπου καταθέτουμε συναισθήματα, σκέψεις και αναμνήσεις, προκειμένου να τα βρούμε αργότερα.
Οικογενειακά άλμπουμ
Τα οικογενειακά άλμπουμ αποτυπώνουν την ιστορία της οικογένειας, τις παραδόσεις, τις αξίες, τα μοτίβα που υπάρχουν και συνεχίζουν να επαναλαμβάνονται εν αγνοία μας, τις σχέσεις και τις δυναμικές της οικογένειας. Μας παρέχουν στοιχεία για την προέλευση σου, για το πώς υπάρχεις μαζί με τους σημαντικούς άλλους. Σηματοδοτούν τις ιδιαίτερες στιγμές, τους τόπους, τους ανθρώπους και όλα αυτά που ήταν σημαντικά στη ζωή της οικογένειας όπως ορίζεται από αυτόν που δημιούργησε το άλμπουμ με τον δικό του μοναδικό τρόπο. Οι σελίδες του παρουσιάζουν τόσο τα άτομα σαν ατομικές υπάρξεις όσο και μέσα σε πολλά μεγαλύτερα αλληλοσυνδεόμενα πλαίσια.
Η χρήση του οικογενειακού άλμπουμ στη θεραπεία είναι ένα πλούσιο και πολύτιμο υλικό το οποίο μπορεί να ανοίξει μονοπάτια για να διερευνηθούν θέματα σχέσεων, οικογενειακών ζητημάτων, η προσωπική ταυτότητα, οι αξίες, οι προσδοκίες, οι πεποιθήσεις σου και το πως όλα αυτά έχουν διαμορφωθεί και επηρεάζονται από το οικογενειακό σου σύνολο. Αυτή η διεργασία μπορεί να συμβάλει στη διαφοροποίηση σου, καθώς και στη φροντίδα των προσωπικών σου τραυμάτων.
Φωτογραφίες και γραπτή έκφραση
Οι φωτογραφίες συχνά συνδυάζονται με γραπτή βιωματική έκφραση. Ο λόγος δρα συχνά κατευναστικά και αποσυμφορητικά. Μέσω της λεκτικής έκφρασης των συναισθημάτων, μπορούμε να τοποθετήσουμε ένα άβολο και δυσάρεστο συναίσθημα μέσα στα πλαίσια της καθημερινότητας, να του δώσουμε μια λογική υπόσταση, να καταλάβουμε ότι είναι ένα φυσικό και αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής.